Trước nạn phá rừng leo thang, suy thoái rừng và mối đe dọa ngày càng tăng của biến đổi khí hậu, mây tre đan nổi lên như những anh hùng thầm lặng trong hành trình tìm kiếm giải pháp bền vững.Mặc dù không được phân loại là cây – tre là cỏ và mây là cây cọ leo – những loài thực vật đa năng này đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học trong các khu rừng trên toàn thế giới.Nghiên cứu gần đây được thực hiện bởi Tổ chức Mây tre đan Quốc tế (INBAR) và Vườn Bách thảo Hoàng gia Kew, đã xác định được hơn 1600 loài tre và 600 loài mây, trải dài khắp Châu Phi, Châu Á và Châu Mỹ.
Nguồn sống của hệ thực vật và động vật
Tre và mây đóng vai trò là nguồn dinh dưỡng và nơi trú ẩn quan trọng cho rất nhiều loài động vật hoang dã, bao gồm một số loài có nguy cơ tuyệt chủng.Con gấu trúc khổng lồ mang tính biểu tượng, với chế độ ăn chủ yếu là tre lên tới 40 kg mỗi ngày, chỉ là một ví dụ.Ngoài gấu trúc, những sinh vật như gấu trúc đỏ, khỉ đột núi, voi Ấn Độ, gấu đeo kính Nam Mỹ, rùa lưỡi cày và vượn cáo tre Madagascar đều phụ thuộc vào tre để nuôi dưỡng.Quả mây đóng góp dinh dưỡng thiết yếu cho nhiều loài chim, dơi, khỉ và gấu chó châu Á.
Ngoài việc duy trì động vật hoang dã, tre còn chứng tỏ là nguồn thức ăn gia súc thiết yếu cho vật nuôi, cung cấp thức ăn quanh năm, tiết kiệm chi phí cho bò, gà và cá.Nghiên cứu của INBAR cho thấy chế độ ăn kết hợp lá tre giúp nâng cao giá trị dinh dưỡng của thức ăn, từ đó tăng sản lượng sữa hàng năm của bò ở các khu vực như Ghana và Madagascar.
Dịch vụ hệ sinh thái quan trọng
Báo cáo năm 2019 của INBAR và CIFOR nhấn mạnh các dịch vụ hệ sinh thái đa dạng và có tác động lớn do rừng tre mang lại, vượt trội so với các dịch vụ đồng cỏ, đất nông nghiệp và rừng trồng hoặc rừng trồng bị suy thoái.Báo cáo nhấn mạnh vai trò của tre trong việc cung cấp các dịch vụ điều tiết, chẳng hạn như phục hồi cảnh quan, kiểm soát lở đất, bổ sung nước ngầm và lọc nước.Hơn nữa, tre góp phần đáng kể vào việc hỗ trợ sinh kế ở nông thôn, khiến nó trở thành sự thay thế tuyệt vời cho việc trồng rừng hoặc đất bị suy thoái.
Một dịch vụ hệ sinh thái đáng chú ý của tre là khả năng phục hồi đất bị suy thoái.Hệ thống rễ ngầm rộng lớn của tre liên kết đất, ngăn nước chảy tràn và tồn tại ngay cả khi sinh khối trên mặt đất bị lửa phá hủy.Các dự án được INBAR hỗ trợ ở những nơi như Allahabad, Ấn Độ, đã chứng minh sự gia tăng mực nước ngầm và sự chuyển đổi khu vực khai thác gạch cằn cỗi trước đây thành đất nông nghiệp sản xuất.Ở Ethiopia, tre là loài ưu tiên trong sáng kiến do Ngân hàng Thế giới tài trợ nhằm khôi phục các khu vực lưu vực nước bị suy thoái, bao gồm hơn 30 triệu ha trên toàn cầu.
Nguồn sinh kế bền vững
Tre và mây là nguồn tài nguyên phát triển nhanh và có khả năng tự tái tạo, đóng vai trò ngăn chặn nạn phá rừng và mất đa dạng sinh học liên quan.Sự tăng trưởng nhanh chóng và mật độ cây cao của chúng cho phép rừng tre cung cấp nhiều sinh khối hơn cả rừng tự nhiên và rừng trồng, khiến chúng trở nên vô giá đối với thực phẩm, thức ăn gia súc, gỗ, năng lượng sinh học và vật liệu xây dựng.Mây, là loại cây có khả năng phục hồi nhanh chóng, có thể được thu hoạch mà không gây hại cho cây.
Sự kết hợp giữa bảo vệ đa dạng sinh học và giảm nghèo được thể hiện rõ trong các sáng kiến như Chương trình Phát triển Tre Hà Lan-Trung-Đông Phi của INBAR.Bằng cách trồng tre ở vùng đệm của các công viên quốc gia, chương trình này không chỉ cung cấp cho cộng đồng địa phương vật liệu xây dựng bền vững và tài nguyên thủ công mà còn bảo vệ môi trường sống của khỉ đột núi địa phương.
Một dự án khác của INBAR ở Xích Thủy, Trung Quốc, tập trung vào việc khôi phục lại nghề thủ công bằng tre.Hợp tác với UNESCO, sáng kiến này hỗ trợ các hoạt động sinh kế bền vững bằng cách sử dụng tre phát triển nhanh làm nguồn thu nhập.Xích Thủy, một Di sản Thế giới được UNESCO công nhận, áp đặt các hạn chế nghiêm ngặt để bảo tồn môi trường tự nhiên và tre nổi lên như một yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy cả bảo tồn môi trường và phúc lợi kinh tế.
Vai trò của INBAR trong việc thúc đẩy các hoạt động bền vững
Từ năm 1997, INBAR đã ủng hộ tầm quan trọng của mây tre đan đối với sự phát triển bền vững, bao gồm bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học.Đáng chú ý, tổ chức này đóng vai trò then chốt trong việc phát triển chính sách tre quốc gia của Trung Quốc, đưa ra các khuyến nghị thông qua các dự án như Dự án Đa dạng sinh học tre.
Hiện tại, INBAR đang tham gia lập bản đồ phân bố tre trên toàn cầu, cung cấp các chương trình đào tạo cho hàng nghìn người thụ hưởng hàng năm từ các Quốc gia Thành viên để thúc đẩy quản lý tài nguyên tốt hơn.Với tư cách là Quan sát viên của Công ước Liên hợp quốc về Đa dạng sinh học, INBAR tích cực ủng hộ việc đưa mây tre đan vào quy hoạch rừng và đa dạng sinh học của quốc gia và khu vực.
Về bản chất, mây tre đan nổi lên như những đồng minh năng động trong cuộc chiến chống nạn phá rừng và mất đa dạng sinh học.Những loài thực vật này, thường bị bỏ qua trong các chính sách lâm nghiệp do được phân loại không phải cây, cho thấy tiềm năng của chúng là công cụ mạnh mẽ để phát triển bền vững và bảo tồn môi trường.Vũ điệu phức tạp giữa những loài thực vật kiên cường này và hệ sinh thái mà chúng sinh sống minh chứng cho khả năng của thiên nhiên trong việc đưa ra giải pháp khi có cơ hội.
Thời gian đăng: Dec-10-2023
